Ankebut Group International

---

Sosyolojik Açıdan Ekonomik Suçlar

Ekonomik suçların bu açıdan açıklanmasına ilişkin görüş temel olarak geçtiğimiz makalelerimizde aktarılan beyaz yaka suçluluğu kavramına dayandırılır. Bu bakış açısıyla ekonomik suç kavramı, failden hareketle sosyal-ekonomik açıdan üst seviyedeki fail çerçevesine ve mesleki faaliyetlerle ilgili olarak suçun işlendiği olgusuna dayandırılarak açıklanır. Bu iki olgunun bir araya gelmesi sonucunda, zaten toplumsal saygınlığı olan kişilere karşı kamuoyunda duyulan güven yapay olarak artmakla ve bu türden suçlar daha kolay işlenmektedir.

Bu ayrıma göre yapılan tanımlamada da iki farklı görüş bulunmaktadır. Amerikan ve Alman yazarlar tarafından ekonomik suçlar dar kapsamda tanımlanmaktadır. Buna göre bir mesleğin icrası dolayısıyla işlenen suçlar ekonomik suçlardır. Her meslek bunları icra edenlerde mesleki bozukluk, sapma şeklinde sosyolojik bir değişiklik meydana getirir ve bu değişiklik mesleğinde ne pahasına olursa olsun başarılı olmak isteyen kişiye meslek kurallarından ayrılmaya sevk eder. Mesleğin icrası dışında saygın, sosyal prestiji yüksek olan kişi mesleğini icra ederken kişilik değiştirir. Bu görüşte olanlar, ekonomik suçları beyaz yaka suçluluğu olarak algılamakta ve bu bakış açısından tanımlamaktadırlar.

Fransız yazarlar ise ekonomik suç kavramı geniş olarak tanımlamakta ve ekonomik suçların meslekle ilgisinin bulunmadığını, ticaretin yapılması dolayısıyla işlenen ve ekonomik kazanç elde etme amacına güden bütün suçların ekonomik suç olarak değerlendirilmesi gerektiğini, güven ihlali kavramının içeriğinin belirlenmesinin bu hususta önemli olduğunu ticari güvenin sarsılması halinde ekonomik suçlardan bahsedilebileceğini belirtmektedirler.

Kriminolojik-sosyolojik bakış açısı, failden hareketle ve bunu temel alarak yapılan açıklamaların bu suçlardaki haksızlık unsurunu açıklamakta yetersiz kaldığı, faildeki mesleki ilginin suçun oluşumunda önemli olsa dahi bunun ekonomik suçların özel bir niteliği olamayacağı gerekçesiyle eleştirilmiştir.

Ceza yargılama kuralları açısından ekonomik suçlar

Bu yaklaşıma göre ekonomik suçların tanımı ve açıklanması, ceza muhakemesinde yer alan makamların bu suçların soruşturulması ve kovuşturulması bu işlemlerde yer alan kişilerin özel bir bilgi ve deneyime sahip olmaları bir başka deyişle bu konuda uzmanlaşmalarıyla gerçekleştirilebilir. Dolayısıyla bu suçları diğer suçlardan ayıran en önemli unsur bunların soruşturulması ve kovuşturulmasında karşılaşılan zorluklardır. Bu sebeple, bu suçlar açısından farklı önleme yöntemleri ve uzmanlaşma gereklidir ve ekonomik suçları diğer suçlardan ayıran özellikle de bu gerekliliktir.

Ancak bu görüş de ekonomik suçlar için aranan özel bilgi gerekliliğinin başka suçlar bakımından da aranabileceği, bunun ekonomik suçlara özgü bir durum olmadığı, ceza soruşturması uygulaması bakımından kovuşturmadaki zorluklar dışında özellikle eylem modelleri ve fail özellikleriyle ilgili zorlukların da olduğu, ekonomik nitelikteki özel bilgi gerekliliğinin son derece belirsiz bir gereklilik olduğu yönlerinden eleştirilmiştir.

Suçla korunan hukuksal değer açısından ekonomik suçlar

Bu ölçütten hareketle yapılan açıklamalarda ise suçla korunan hukuksal değer, bir başka ifadeyle suçun ihlal ettiği hukuki yarar, suçun hukuki konusu dikkate alınarak bir suçun ekonomik suç olup olmadığı hususu değerlendirilmektedir. Bu açıdan ekonomik suçlar geniş anlamda ve dar anlamda olmak üzere iki farklı açıdan değerlendirilmektedir. Dar anlamda ekonomik suçlar tüm ekonomik düzenin işleyişine, bütünlüğüne yönelik eylemleri içermekte, bu nedenle de korunan hukuksal değer bireysel değil kamusal nitelikte kabul edilmektedir. Geniş anlamda ekonomik suçlarda ise, dar anlamdaki bir takım suçların yanı sıra anılan eylemlerin işlenmesindeki yoğunluk ve bu yoğunluğun tüm ekonomik düzen açısından gösterdiği tehlikeler dikkate alınmakta ve duruma göre söz konusu eylemler ekonomik suç olarak kabul edilmektedir.

Değerlendirme ve görüşümüz

Bize göre, ekonomik suçların açıklanmasında kullanılacak en uygun ölçüt suçla korunan hukuksal değerdir. Bu ölçüte göre ekonomik suçlar değerlendirildiğinde, kavramın geniş anlamından hareketle tanım yapıldığı taktirde bireysel malvarlığının zararına neden ola pek çok suç tipinin de bu kavramın içinde yer aldığı, hatta ekonomik çıkar amacıyla işlenen insan öldürme ya da yaralama gibi suçların da bu kavramın içinde değerlendirilebileceği, oysa bu kavramla kastedilen bu olmadığı görülmektedir.

Dolayısıyla ekonomik suçlar, dar anlamda ve korunan hukuksal değere göre ‘‘ekonomik faaliyetlerin düzenli işleyişi şeklindeki genel ekonomik yararı ve bu hukuksal yararı koruma altına alan hukuk kurallarını ihlal eden eylemler’’ olarak tanımlanabilir. Buna göre banka, sigorta, kartel, rekabet, patent, gümrük, vergi, ithalat, ihracat, kaçakçılık, ödünç para verme ve suç gelirlerinin aklanmasına ilişkin düzenlemelerde yer alan suç tiplerinin ekonomik suçlar olarak nitelendirilmesi mümkündür. Gerektiğinde bireysel malvarlığına zarar veren, ancak işleniş sıklığı ve ekonomiye yaptığı etkisiyle önemli bir yer tutan suç tiplerinin de ekonomik suç tipleri arasında yer alması mümkün olabilecektir.